Joanna Wiszniewicz (1947 - 2009)

(Oprac. A. Pawlikowska)

02-02-2009 / AP

Joanna Wiszniewicz ukończyła w Warszawie średnią szkołę muzyczną w klasie fletu, a następnie polonistykę na UW. Uczyła polskiego w liceum, prowadziła klub osiedlowy, redagowała książki. Jako pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego zajmowała się problemem tożsamości polskich Żydów, zwłaszcza pierwszej powojennej generacji. W 1992 r. w książce pod tytułem „Z Polski do Izraela. Rozmowy z pokoleniem ’68” opublikowała pięć wywiadów o emigracji 1968 roku i konfrontacji polskiej przeszłości z życiem w Izraelu. Wypowiadają się w nich osoby, dla których tamta podróż była wyprawą w dojrzałość, formą wymuszonego wyboru drogi, odpowiadają na pytanie o tożsamość, a także – o własne miejsce na ziemi.

Jej kolejna książka – „A jednak czasem miewam sny. Historia pewnej samotności Joannie Wiszniewicz opowiedziana” – to świadectwo uderzające głębią i drastyczną nieraz szczerością obserwacji i przeżyć narratora. Publikacja oparta została na trwającej prawie dwa miesiące rozmowie, którą autorka przeprowadziła w 1992 roku z Aleksem, sześćdziesięciopięcioletnim wówczas ocalonym z getta warszawskiego i kilku obozów koncentracyjnych.
Książka otrzymała w 1996 wyróżnienie w konkursie literackim Fundacji Kultury, a w 2004 roku w prestiżowym amerykańskim wydawnictwie Northwestern University Press ukazała się angielskojęzyczna wersja książki („And Yet I Still Have Dreams. A Story of a Certain Loneliness”).

Ostatnia książka Joanny Wiszniewicz, „Życie przecięte. Opowieści pokolenia Marca” ukazała się w 2008. Jest to niezwykły dokument, który pokazuje losy pierwszej powojennej generacji polskich Żydów, skomplikowane i niejednoznaczne kulturowo drogi rozwoju ich tożsamości oraz historyczne uwikłania. Oparty jest na rozmowach wybranych ze zgromadzonego przez Autorkę obszernego zbioru wywiadów. Ich bohaterowie, urodzeni i wychowani w miastach i miasteczkach powojennej Polski, opowiadają o swoim dzieciństwie przeżytym w żydowskich lub polskich środowiskach, a także o tym, jak przeżyli Marzec.

Do ważniejszych tekstów naukowych Joanny Wiszniewicz zaliczyć należy opracowanie "Pierwsze powojenne pokolenie polskich Żydów. Rodzicielski przekaz pamięci Holocaustu a tożsamość żydowska" ("Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego" nr 3/1999) oraz "Dzieci i młodzież pochodzenia żydowskiego w szkołach śródmiejskich Warszawy lat sześćdziesiątych XX wieku" ("ResPublica Nowa" nr 1/2004) – pełna wersja tego tekstu ukazała się w publikacji: "Materiały konferencji w Żydowskim Instytucie Historycznym w 100. rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma". Warszawa 2000.

(Opracowanie: A. Pawlikowska)